Zaliczka a zadatek – co powinieneś wiedzieć przed zawarciem umowy?

Czym jest zaliczka?

Przepisy kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia zaliczki. Odnoszą się jednak do tego terminu w niektórych swoich regulacjach. Jak stanowi treść art. 743 kodeksu cywilnego:

Art. 743. [Zaliczka] Jeżeli wykonanie zlecenia wymaga wydatków, dający zlecenie powinien na żądanie przyjmującego udzielić mu odpowiedniej zaliczki.

W praktyce zaliczka stanowi część wynagrodzenia, która zazwyczaj jest płatna jeszcze przed przystąpieniem do realizacji danej usługi. Jej celem jest potwierdzenie zamiaru współpracy i częściowe sfinansowanie przyszłego świadczenia. W razie prawidłowego wykonania świadczenia lub umowy zaliczka wchodzi w globalną kwotę ceny, która została przewidziana przez obie strony.

Wysokość zaliczki może być dowolna i nie jest ściśle określona przepisami prawa.

Zapamiętania jednak wymaga, że zaliczka nie ma charakteru zabezpieczającego. W sytuacji, gdy umowa nie zostanie wykonana, co do zasady zaliczka podlega zwrotowi.

Czym jest zadatek?

Zadatek ma nieco inny charakter prawny. Jest to forma zabezpieczenia wykonania umowy, o której stanowi art. 394 kodeksu cywilnego.

Art. 394. [Zadatek] § 1. W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Zadatek należy do grupy dodatkowych postanowień umownych, które wzbogacają treść umowy. Celem zadatku jest zwiększenie prawdopodobieństwa, że umowa zostanie wykonana zgodnie z jej treścią.
Zadatek więc w przeciwieństwie do zaliczki – ma charakter zabezpieczający, a także – motywujący strony umowy do dotrzymania jej warunków.

Cechą charakterystyczną zadatku jest to, że co do zasady niewykonanie umowy przez jedną stronę uprawnia drugą stronę do odstąpienia od niej i zachowania zadatku, a jeśli ta strona sama dała zadatek, może żądać zapłaty dwukrotności wartości tego wpłaconego zadatku.

Co jednak będziemy kwalifikować jako niewykonanie umowy? Będzie to sytuacja, w której z chwilą nadejścia terminu spełnienia świadczenia – spełnienie to nie następuje z powodu okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi strona zobowiązana do tego świadczenia.

Z kolei w razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. W sytuacji, gdy zaliczenie nie jest możliwe – zadatek podlega zwrotowi.

W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.

Co więc podlega zwrotowi?

Z powyższego przybliżenia obu pojęć i ich znaczenia w obrocie prawnym wynika zatem, że to zaliczka niezależnie od tego, z jakiego powodu albo z czyjej winy nie doszło do realizacji umowy – podlega zwrotowi. Jednakże w sytuacji, w której nastąpiło rozwiązanie umowy, świadczenie było niemożliwe do spełnienia bądź umowa po prostu nie doszła do skutku bez winy żadnej lub z winy obu stron – zadatek również podlega zwrotowi. W sytuacji, kiedy to wpłacający zadatek nie wywiązał się z umowy – druga strona może od niej odstąpić i zadatek zatrzymać, a w przypadku niewykonania umowy przez otrzymującego – to wpłacający może domagać się jego zwrotu w podwójnej wysokości.

Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że skutki zadatku mogą być przez strony zmodyfikowane w treści umowy. Strony w umowie mogą ustalić inne skutki niewykonania umowy i inaczej uregulować kwestię ewentualnego zwrotu zadatku.

Czym się różni zaliczka od zadatku?

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga, że zaliczka jest mniej sformalizowaną formą. Ponadto w sytuacji niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron – zaliczka podlega zwrotowi w takiej samej wysokości, w jakiej została wpłacona. Można więc stwierdzić, że zaliczka daje nam mniejszą gwarancję niż zadatek. Każda ze stron może bowiem zrezygnować z realizacji umowy bez ponoszenia konsekwencji.

Zadatek czy zaliczka – co wybrać?

Należy wskazać, że zarówno zaliczka, jak i zadatek wiążą się z pewnym ryzykiem. W przypadku zadatku największym ryzykiem dla osoby, która go przekazała – jest jego utrata w przypadku niewykonania umowy z własnej winy. Z kolei dla strony, która zobowiązała się do świadczenia – ryzyko sprowadza się do konieczności zwrotu zadatku w podwójnej wysokości (również w przypadku niewykonania umowy z własnej winy).

Natomiast największym ryzykiem związanym z zapłatą zaliczki jest fakt, że w przypadku rozwiązania umowy – strona, która otrzymała zaliczkę może mieć trudności związane ze zwrotem otrzymanej kwoty.

Zastanawiając się nad wyborem pomiędzy zadatkiem, a zaliczką należy liczyć się z kilkoma czynnikami, które mogą determinować nasz wybór. Pierwszym z nich jest istniejący między stronami stopień zaufania. Jeżeli strony umowy mają między sobą zaufanie – zaliczka może okazać się wystarczająca. Drugim czynnikiem jest wartość, na jaką opiewa umowa. Z uwagi na zabezpieczający charakter, zadatek może okazać się bardziej odpowiednim rozwiązaniem przy umowach o dużej wartości.

Zarówno zadatek, jak i zaliczka to narzędzia, które niewątpliwie zwiększają bezpieczeństwo w procesie zawierania i wykonywania umów. Mimo to, warto rozumieć i mieć świadomość istniejących między nimi różnic. Może to bowiem pomóc w uniknięciu ewentualnych sporów. Jednakże przed zawarciem umowy warto skonsultować się z prawnikiem, który zweryfikuje zapisy umowy i doradzi odpowiednie rozwiązania.

Jeżeli potrzebujesz pomocy przy weryfikacji zapisów umowy lub konsultacji - zapraszam do kontaktu! ☎️ 👩🏽‍⚖️👨‍⚖️

☎️ 603 835 957 📧 [email protected]