Ubezwłasnowolnienie – czym jest i jakie niesie skutki?

Rodzaje ubezwłasnowolnienia

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż ustawodawca w kodeksie cywilnym przewiduje dwa rodzaje ubezwłasnowolnień:

• ubezwłasnowolnienie częściowe,
• ubezwłasnowolnienie całkowite

Kiedy jednak będziemy mieć do czynienia z ubezwłasnowolnieniem całkowitym, a kiedy z częściowym? A co więcej, jakie skutki będzie za sobą nieść stwierdzenie któregokolwiek z nich?

##Ubezwłasnowolnienie całkowite

Zostało uregulowane w art. 13 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: Art. 13. § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Ustawodawca wprowadził więc kilka przesłanek, których zaistnienie umożliwia stwierdzenie ubezwłasnowolnienia całkowitego, a są to:

1. ukończenie 13 roku życia,
2. stwierdzona choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenie psychiczne,
3. niemożność kierowania swoim postępowaniem

Skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego

Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego?

Jak ubezwłasnowolnienie całkowite wpłynie na funkcjonowanie takiej osoby?

W pierwszej kolejności osoba taka traci zdolność do czynności prawnych czyli zdolność do skutecznego i samodzielnego dokonywania czynności prawnych. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie będzie mogła samodzielnie podpisać umowy, dokonać sprzedaży mieszkania, czy też zaciągnąć kredytu.

Kolejną konsekwencją wynikającą z ubezwłasnowolnienia całkowitego jest wyznaczenie przez Sąd opiekuna dla takiej osoby. Głównym zadaniem opiekuna jest reprezentowanie ubezwłasnowolnionego całkowicie. W praktyce w tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy o opiece nad małoletnim. Zaznaczyć należy, iż opiekę dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się tylko w wypadku, gdy nie pozostaje on pod władzą rodzicielską.

Ubezwłasnowolnienie częściowe

Zostało uregulowane w art. 16 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym: Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

W tym przypadku ubezwłasnowolnienie częściowe jest uzasadnione w stosunku do osoby, która:

1. jest pełnoletnia,
2. ma stwierdzoną chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo inny rodzaj zaburzeń psychicznych,
3. której stan nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, ale wymaga pomocy w zakresie prowadzenia jej spraw

Skutki ubezwłasnowolnienia częściowego

Jakie skutki pociąga za sobą ubezwłasnowolnienie częściowe?

Inaczej niż w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego – osoba zachowuje zdolność do czynności prawnej, jednak ulega ona ograniczeniu. Oznacza to, że ubezwłasnowolniony częściowo może dokonywać jedynie niektórych czynności prawnych samodzielnie, a do pozostałych potrzebuje zgody przedstawiciela ustawowego. Kolejnym skutkiem jest ustanowienie przez sąd kuratora – czyli osoby wspierającej ubezwłasnowolnionego częściowo. Kurator ma kompetencję do reprezentowania tej osoby oraz do zarządu jej majątkiem tylko wtedy, gdy postanowi tak sąd opiekuńczy.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite/częściowe

Pierwszym krokiem inicjującym postępowanie w przedmiocie ubezwłasnowolnienia jest złożenie odpowiedniego wniosku. Przedmiotowy wniosek może zostać złożony przez:

• małżonka osoby, której wniosek dotyczy,
• krewnego z linii prostej,
• rodzeństwo,
• przedstawiciela ustawowego osoby, której wniosek dotyczy

Oprócz ww. osób przedmiotową kompetencję posiadają również Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka oraz prokurator.

Sprawy o ubezwłasnowolnienie należą do właściwości sądu okręgowego znajdującego się w okręgu miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek. Wniosek o ubezwłasnowolnienie powinien zawierać określenie żądania ze wskazaniem, czy chodzi o ubezwłasnowolnienie całkowite, czy częściowe, a także przytoczenie okoliczności faktycznych (tj. przyczyn ubezwłasnowolnienia). Celowym jest również wskazanie dowodów uzasadniających to żądanie, a także wykazanie uprawnienia do zgłoszenia wniosku.

##Postępowanie

Tryb postępowania w sprawach o ubezwłasnowolnienie regulują przepisy kodeksu postępowania cywilnego. W pierwszej kolejności przepisy przewidują konieczność wysłuchania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie niezwłocznie po wszczęciu postępowania. Takie wysłuchanie powinno odbyć się w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa.

Jeżeli wniesiono o ubezwłasnowolnienie z powodu choroby psychicznej czy niedorozwoju sąd jeszcze przed zarządzeniem doręczenia wniosku zażąda, w wyznaczonym terminie, przedstawienia świadectwa lekarskiego wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby. Jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu pijaństwa, sąd żąda także przedstawienia zaświadczenia poradni przeciwalkoholowej, a jeżeli ubezwłasnowolnienie ma nastąpić z powodu narkomanii – zaświadczenia z poradni leczenia uzależnień.

Idąc dalej, osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie musi zostać zbadana przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Co więcej, sąd ma również możliwość jeśli uzna to za niezbędne na podstawie opinii dwóch biegłych lekarzy, oddać osobę, której dotyczy wniosek pod obserwację w zakładzie leczniczym (na czas nie dłuższy niż sześć tygodni, a wyjątkowo – nawet do trzech miesięcy).

Podsumowanie

Instytucja ubezwłasnowolnienia ma na celu przede wszystkim ochronę osób, które nie są w stanie samodzielnie funkcjonować, tym samym mogąc narazić siebie na szkody, np. finansowe. Choć jest to rozwiązanie o poważnych konsekwencjach, w niektórych przypadkach bywa konieczne – przede wszystkim dla dobra osoby, której dotyczy.

Jeśli zastanawiasz się nad złożeniem wniosku o ubezwłasnowolnienie bliskiej osoby lub zostałeś uczestnikiem takiego postępowania, warto skorzystać z usług profesjonalnego pełnomocnika.

Co oferuje Kancelaria

Kancelaria pomaga na wszystkich etapach postępowania. Sporządzamy pisma procesowe i reprezentujemy klientów przed Sądem.

Zapraszam na spotkanie w siedzibie Kancelarii przy ul. Marsz. J. Piłsudskiego 4a/U1 w Stargardzie i kontakt pod numerem telefonu: 603 835 957.

W razie jakichkolwiek pytań, zapraszam do kontaktu!