Kiedy spadkobierca traci prawo do spadku? Niegodność dziedziczenia.

Czym jest niegodność dziedziczenia?

Niegodność dziedziczenia została uregulowana w art. 928 kodeksu cywilnego. Przepis ten zawiera katalog nagannych zachowań spadkobiercy, które mogą spowodować stwierdzenie niegodności i tym samym – wykluczenie od dziedziczenia. W takiej sytuacji spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, a jego udział przypada innym spadkobiercom.

Przesłanki niegodności

Skoro więc wiemy już czym jest niegodność, warto przybliżyć w jakich przypadkach Sąd może uznać spadkobiercę za niegodnego:

1. dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy Co jednak kryje się pod definicją „ciężkiego przestępstwa”? Według stanowiska wyrażonego w orzecznictwie ostateczną ocenę „ciężkości” czynu i tego czy w następstwie uzasadnia on uznanie spadkobiercy za niegodnego – należy dokonać na tle okoliczności konkretnego przypadku. Jednak w orzecznictwie przyjmuje się, iż do takich przestępstw będziemy zaliczać: – przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, – przestępstwa przeciwko wolności, – przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, – przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, – przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej.

2. podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności Warto podkreślić, iż w tym przypadku nie chodzi tylko o działanie samego spadkobiercy, ale również i osoby trzeciej. W doktrynie przyjmuje się, iż także działanie osoby trzeciej, która z polecenia lub na prośbę spadkobiercy podstępnie wprowadza spadkodawcę w błąd lub w inny sposób za pomocą gróźb doprowadza do sytuacji, w której spadkodawca sporządza lub odwołuje testament albo którejś z tych czynności nie dokonuje – uznawać należy jako przesłankę uznania spadkobiercy za niegodnego. Oznacza to, iż spadkobierca nie musi działać samodzielnie i w sposób bezpośredni by uznać go za niegodnego dziedziczenia.

3. umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego W przypadku tej przesłanki kluczowe znaczenie będzie mieć intencja działania spadkobiercy. W tej sytuacji obojętne jest to, czy spadkobierca odniesie korzyść ze swojego działania, czy też korzyść ta przeznaczona jest innej osobie.

4. uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;

5. uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.

Kto może wystąpić z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego?

Warto również wiedzieć, iż z żądaniem uznania spadkobiercy za niegodnego może wystąpić każdy, kto ma w tym interes prawny. W szczególności taki interes prawny będą posiadać inni spadkobiercy. Z przedmiotowym powództwem można wystąpić w terminie roku od dowiedzenia się o przyczynie niegodności, jednakże nie później niż w terminie 3 lat od chwili otwarcia spadku.

Konsekwencje uznania spadkobiercy za niegodnego

Jeśli sąd w toku postępowania uzna, iż spadkobierca dopuścił się względem spadkodawcy któregoś z wyżej wskazanych zachowań – uzna go za niegodnego dziedziczenia, a spadkobierca:

• utraci prawo do dziedziczenia;
• będzie traktowany jakby nie dożył otwarcia spadku, a jego udział w masie spadkowej przypadnie pozostałym spadkobiercom,
• może utracić prawo do zachowku

Kiedy spadkobierca nie może zostać uznany za niegodnego?

Podkreślenia wymaga, iż nie zawsze wystąpienie któregoś ze wskazanych wyżej zachowań będzie skutkowało uznaniem przez Sąd niegodności spadkobiercy. W art. 930 § 1 kodeksu cywilnego ustawodawca przewidział, iż spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył. Nawet najcięższe przewinienie wobec spadkodawcy może nie skutkować utratą prawa do spadku, jeśli spadkodawca świadomie i dobrowolnie przebaczył spadkobiercy.

Akt przebaczenia nie wymaga żadnej formy szczególnej, ale musi wynikać z wewnętrznego przekonania spadkodawcy. Przebaczenie może mieć więc dwojaką formę:

• wyraźną – np. pisemnie lub ustnie w sposób bezpośredni;
• dorozumianą – np. wynikającą z okoliczności.

Jednakże kluczowe dla skuteczności wskazanego aktu jest to, aby spadkodawca w chwili przebaczania miał zdolność do świadomego podjęcia decyzji, tzn. aby rozumiał znaczenie swojego działania i jego konsekwencje.

W sprawie o uznanie za niegodnego spadkobierca może podnieść zarzut, iż spadkodawca mu przebaczył. W takim wypadku sąd bada taki zarzut i jeśli uzna przebaczenie za skuteczne, oddali powództwo o uznanie za niegodnego. Ciężar dowodu przebaczenia spoczywa na tym, kto się na nie powołuje.

Niegodność dziedziczenia to przewidziana prawem ważna instytucja, która pozwala na wyeliminowanie z grona spadkobierców osoby, które zachowały się wobec spadkodawcy w sposób naganny. Jeżeli masz podejrzenie, że w kręgu spadkobierców po twoim bliskim uczestniczy taka osoba – warto zasięgnąć porady doświadczonego pełnomocnika. W razie pytań, zachęcam do kontaktu!