Dziedziczenie ustawowe – co w sytuacji – gdy nie ma testamentu?

Dziedziczenie ustawowe – kiedy do niego dochodzi?

Jak już zostało wspomniane, z dziedziczeniem ustawowym będziemy mieć do czynienia w dwóch przypadkach:

• gdy zmarły nie sporządził testamentu,
• gdy testament został uznany za nieważny lub wszyscy powołani w nim spadkobiercy nie chcą lub nie mogą dziedziczyć.

W powyższych przypadkach zastosowanie znajduje dziedziczenie ustawowe, tzn. majątek spadkodawcy jest dzielony według zasad przewidzianych w ustawie.

Kręgi spadkobierców ustawowych i kolejność dziedziczenia

Małżonek i dzieci

W pierwszej kolejności powołani do spadku z ustawy są dzieci spadkodawcy i jego małżonek. Co do zasady wszyscy dziedziczą wówczas w częściach równych. Jednakże część, która przypada małżonkowi, nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku. W praktyce, jeśli spadkodawca pozostawił żonę i dwójkę dzieci – każdy dziedziczy po 1/3 masy spadkowej.

Podkreślenia w tym przypadku wymaga, iż jeżeli którekolwiek z dzieci spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku – przypadająca mu część masy spadkowej przypada jego dzieciom w częściach równych.

Małżonek i rodzice

W przypadku braku zstępnych (dzieci, wnuków), uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po spadkodawcy są małżonek i jego rodzice. W takim przypadku udział spadkowy każdego z rodziców, który dziedziczy w zbiegu z małżonkiem wynosi ¼ całości spadku. Rodzice spadkodawcy dziedziczą również w przypadku gdy ten nie miał zstępnych (dzieci, wnuków) ani małżonka. Wówczas cała masa spadkowa przypada rodzicom w częściach równych.

Rodzeństwo i ich zstępni

W sytuacji, gdy spadkodawca nie miał małżonków, dzieci ani rodziców – dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy. Udziały są równe. Z kolei gdy rodzeństwo nie żyje, dziedziczą ich dzieci (siostrzeńcy i bratankowie spadkodawcy).

Dziadkowie i ich zstępni

Jeżeli brak jest bliższych krewnych, spadek przypada dziadkom zmarłego. Dziadkowie również dziedziczą po połowie. W razie ich śmierci dziedziczą ich zstępni (wujkowie, ciotki spadkodawcy).

Pasierbowie

Jeżeli brak jest któregokolwiek z krewnych opisanych powyżej, spadek przypada pasierbom spadkodawcy, tj. dzieciom jego małżonka z innego związku, jednakże tylko w sytuacji jeśli ich rodzice (czyli małżonek spadkodawcy) już nie żyją.

Gmina i Skarb Państwa

W sytuacji, gdy brak jest jakichkolwiek spadkobierców ustawowych, spadek w ostateczności przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarbowi Państwa.

Małżonek a dziedziczenie ustawowe

Warte zapamiętania jest, że małżonek dziedziczy zawsze razem z innymi spadkobiercami (np. dziećmi lub rodzicami). Jednakże nie ma to zastosowania do byłego małżonka, bowiem rozwód lub unieważnienie małżeństwa wyklucza z dziedziczenia ustawowego. Co więcej, małżonek nie dziedziczy także, jeśli sąd orzekł separację, chyba że była zniesiona przed śmiercią spadkodawcy.

Dziedziczenie ustawowe a odrzucenie spadku

Spadkobierca powołany do spadku z ustawy może spadek odrzucić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku. W takiej sytuacji udział przechodzi na kolejnych uprawnionych z ustawy.

Niewątpliwie dziedziczenie ustawowe zapewnia sprawne i przewidywalne przechodzenie majątku spadkodawcy na jego najbliższych. Mimo wszystko warto mieć świadomość, iż sporządzając ważny testament – możemy zmienić ustawowe zasady dziedziczenia.

Potrzebujesz pomocy w sprawach spadkowych? Zapraszam do kontaktu!