Tymczasowy areszt wykonywany w zakładzie psychiatrycznym dla sprawcy brutalnego zabójstwa na terenie kampusu Uniwersytetu Warszawskiego.

Ostatnie zdarzenie mające miejsce na terenie Kampusu Uniwersytetu Warszawskiego odbiło się szerokim echem w całym kraju i nie tylko. Sprawcy brutalnego zabójstwa, 22-letniemu Mieszkowi R. postawiono trzy zarzuty: zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem uregulowanego w art. 148 § 2 pkt 1 kodeksu karnego, usiłowania zabójstwa oraz znieważenia zwłok. Brutalność, skala okrucieństwa oraz całokształt okoliczności dotyczących sprawcy i popełnionego przez niego czynu sprawiły, iż pojawiły się spekulacje odnoszące się do możliwości bycia przez niego pod wpływem środków odurzających, a także – co do jego poczytalności.

Pierwsze z podejrzeń zostało jednak szybko wykluczone na podstawie przeprowadzonych badań toksykologicznych. Co jednak z kwestią poczytalności sprawcy? Na odpowiedź w tej kwestii będziemy musieli jeszcze poczekać. 9 maja 2025 r. Sąd postanowił o zastosowaniu wobec oskarżonego środka zapobiegawczego w postaci 3-miesięcznego tymczasowego aresztowania, który będzie wykonywany w zakładzie psychiatrycznym. Decyzja Sądu co do miejsca, w którym sprawca spędzi najbliższe trzy miesiące spotkała się jednak z krytyką społeczeństwa. W dzisiejszym artykule poświęcimy uwagę wskazanemu zagadnieniu.

Czym jest tymczasowe aresztowanie i kiedy Sąd postanawia o jego zastosowaniu?

Tymczasowy areszt jest jedynym środkiem zapobiegawczym o charakterze izolacyjnym. O jego zastosowaniu decyduje sąd w drodze postanowienia. Jakie są przesłanki jego zastosowania? Zgodnie z treścią art. 249 § 1 oraz 258 kodeksu postępowania karnego są nimi: 1)zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania; 2)zapobieżenie popełnieniu przez oskarżonego nowego przestępstwa; 3)uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się oskarżonego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu; 4)uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie karne; 5)jeżeli oskarżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo gdy sąd pierwszej instancji skazał go na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata; 6)gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego występku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

Oznacza to, iż zastosowanie tymczasowego aresztowania może nastąpić tylko w ściśle uzasadnionych przypadkach. Zauważyć również należy, iż istnieje kilka przypadków, w których Sąd nie może zastosować względem sprawcy tymczasowego aresztowania. Kiedy będziemy mieć z taką sytuacja do czynienia? 1)gdy tymczasowe aresztowanie wiązałoby się w poważnym niebezpieczeństwem dla zdrowia i życia sprawcy; 2)gdy tymczasowe aresztowanie wiązałoby się z ciężkimi skutkami dla oskarżonego lub jego najbliższej rodziny; 3)gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie w stosunku do oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia; 4)jeżeli przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku.

Okres stosowania tymczasowego aresztowania.

Co do zasady sąd stosując tymczasowe aresztowanie oznacza jego termin, który nie powinien być dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli jednak ze względu na szczególne okoliczności sprawy postępowanie przygotowawcze nie zostanie ukończone we wskazanym terminie – można przedłużyć tymczasowe aresztowanie na okres, który łącznie nie może przekroczyć 12 miesięcy. Z kolei łączny okres stosowania tymczasowego aresztowania do chwili wydania pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.

Wykonywanie tymczasowego aresztowania w zakładzie leczniczym lub psychiatrycznym.

Co jednak z przypadkiem, z którym mamy do czynienia w odniesieniu do sprawcy zabójstwa na Kampusie Uniwersytetu Warszawskiego? Czy Sąd mógł osadzić sprawcę w zakładzie psychiatrycznym zamiast w areszcie? Okoliczność taką przewiduje art. 260 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którym jeżeli stan zdrowia oskarżonego tego wymaga, tymczasowe aresztowanie może być wykonywane tylko w postaci umieszczenia w odpowiednim zakładzie leczniczym, w tym w zakładzie psychiatrycznym.

Wskazany przepis daje więc prawną możliwość wykonania tymczasowego aresztowania w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, jeżeli jest to konieczne z uwagi na stan zdrowia podejrzanego (oskarżonego). Oskarżony może zostać umieszczony w zakładzie psychiatrycznym na czas trwania tymczasowego aresztowania z kilku powodów, najczęściej wynikających z potrzeby oceny jego stanu psychicznego. Sąd bowiem kieruje oskarżonego na obserwację psychiatryczną jeśli istnieją wątpliwości co do jego poczytalności w chwili popełnienia czynu lub co do jego zdolności udziału w postępowaniu. Podczas pobytu w zakładzie psychiatrycznym biegli z zakresu psychiatrii będą badać stan psychiczny sprawcy i orzekać o jego poczytalności w trakcie popełnienia przestępstwa, co na etapie postępowania sądowego będzie mieć wpływ na rodzaj rozstrzygnięcia.

Umieszczenie sprawcy zbrodni na terenie Uniwersytetu Warszawskiego w zakładzie psychiatrycznym spotkało się w krytyką społeczeństwa, które uważa, że sposób wykonywania tymczasowego aresztu – jest niewspółmierny do skali popełnionego czynu. Podkreślenia jednak wymaga, iż pomimo, że tymczasowo aresztowany – nie będzie przebywał w areszcie, zakłady psychiatryczne przeznaczone do wykonywania tego środka zapobiegawczego łączą elementy izolacji penitencjarnej z opieką psychiatryczną. Nie są to klasyczne szpitale psychiatryczne ani typowe areszty. Jakie są główne cechy takich zakładów?

Zakłady lecznicze, w tym psychiatryczne, przeznaczone do wykonywania tymczasowego aresztowania dysponują następującymi warunkami zabezpieczenia:

1. zapewniają stały nadzór nad tymczasowo aresztowanymi przebywającymi w zakładzie;
2. posiadają drzwi i okna wyposażone w urządzenia uniemożliwiające samowolne opuszczenie zakładu;
3. są wyposażone w system telewizji wewnętrznej umożliwiający obserwację drzwi wejściowych, okien zewnętrznych, sal dziennego pobytu, izolatek oraz korytarzy, a także elektroniczny system sygnalizujący niekontrolowane otwarcie drzwi i okien;
4. zatrudniają personel w liczbie co najmniej dwukrotnie większej niż liczba łóżek przeznaczonych dla tymczasowo aresztowanych.

Zakłady lecznice, w których wykonywane są środki zapobiegawcze w postaci tymczasowego aresztowania nie są więc standardowymi aresztami, jednak panujące w nich warunki – łączą w sobie elementy aresztu oraz zakładu leczniczego umożliwiającego obserwację osadzonych i w przypadku wątpliwości co do ich poczytalności – wydanie opinii przez biegłych.

Powyższe oznacza, iż sąd miał podstawy do zastosowanie względem sprawcy zabójstwa na terenie kampusu Uniwersytetu Warszawskiego tymczasowego aresztowania wykonywanego w zakładzie psychiatrycznym. Wynik przeprowadzonej podczas pobytu sprawcy obserwacji psychiatrycznej przesądzi o tym, czy sprawca był poczytalny w chwili popełniania przestępstwa.