Alimenty na rzecz byłego małżonka – wszystko co musisz wiedzieć!

Alimenty jako obowiązkowe świadczenia pieniężne w pierwszej kolejności kojarzą się ze środkami przeznaczanymi na rzecz utrzymania dzieci. Tymczasem uprawnionymi do świadczeń alimentacyjnych mogą być również inni członkowie rodziny w tym były małżonek, co budzi wiele skrajnych emocji. Kiedy Sąd może zasądzić alimenty na rzecz byłego małżonka w postępowaniu rozwodowym? Na wszystkie pytania znajdą Państwo odpowiedzi w dzisiejszym wpisie.

Podstawa prawna obowiązku alimentacyjnego względem byłego małżonka

Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 60 przewiduje dwa przypadki, będące podstawą domagania się alimentów przez byłego małżonka: 1.rozwód bez orzekania o winie lub z winy obojga małżonków (art. 60 § 1 k.r.o.); 2.rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków (art. 60 § 2 k.r.o.)

Brak winy za rozkład pożycia a obowiązek alimentacyjny.

W sytuacji, gdy rozwód został orzeczony bez orzekania o winie lub z winy obojga małżonków, były małżonek może domagać się świadczeń alimentacyjnych, gdy znajduje się w niedostatku. Jak jednak definiować niedostatek?

Jest to sytuacja, w której były małżonek nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 września 2000 r. (sygn. akt I CKN 872/00) „w niedostatku znajduje się ten, kto nie może własnymi siłami zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeba w całości lub w części; a usprawiedliwione potrzeby to takie, których zaspokojenie zapewni uprawnionemu normalne warunki bytowania, odpowiednie do jego stanu zdrowia i wieku”.

Z kolei jak trafnie przyjął Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 17 października 2013 r. (sygn. akt II Ca 890/13) „rozwiedziony małżonek znajduje się w niedostatku, gdy własnymi siłami nie jest w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb w całości lub w części, jako że nie ma żadnych lub wystarczających możliwości zarobkowych lub majątkowych.”

Powyższa procedura ma na celu przede wszystkim zabezpieczenie interesów tego z małżonków, który na skutek orzeczenia rozwodu – znajdzie się w takiej sytuacji materialnej, która uniemożliwi mu zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, co definiowane jest w orzecznictwie jako stan niedostatku. Co więcej, możliwość zasądzenia w takiej sytuacji alimentów, może nastąpić nawet w przypadku orzeczenia rozwodu bez winy którejkolwiek ze stron (lub ustalenia winy obu stron). Zaznaczenia w tym miejscu wymaga, iż w omawianym przypadku obowiązek alimentacyjny jest ograniczony czasowo i wygasa (co do zasady) po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że Sąd zdecyduje inaczej.

Rozwód z wyłącznej winy jednego z małżonków a obowiązek alimentacyjny.

Z kolei w przypadku orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy jednego z małżonków, Sąd może orzec obowiązek świadczenia alimentów w sytuacji, gdy rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, nawet gdy ten nie znajduje się w niedostatku. Orzeczenie takiego obowiązku odbywa się wówczas na żądanie małżonka niewinnego.

Czym jest jednak „istotne pogorszenie sytuacji materialnej”? Aby móc to obiektywnie ustalić należy porównać sytuację materialną małżonka niewinnego sprzed orzeczenia rozwodu i stwierdzić czy doszło do realnego obniżenia jego poziomu życia. Zaznaczenia wymaga, iż nie chodzi tutaj o sytuację, w której małżonek po rozwodzie nie jest w stanie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb (niedostatek).

Warto w tym miejscu pochylić się nad praktycznym aspektem. Co będziemy w takim wypadku kwalifikować jako „istotne pogorszenie” sytuacji materialnej małżonka niewinnego? Nową sytuację, w której małżonek niewinny ponosi wydatki wcześniej pokrywane przez drugiego małżonka, przy skromnych dochodach (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 1999 r. sygn. akt I CKN 444/99). Z taką sytuacją mamy do czynienia w szczególności w przypadku, gdy jeden z małżonków przejmuje obowiązki domowe kosztem życia zawodowego, a drugi małżonek bierze na siebie odpowiedzialność utrzymania rodziny. Na skutek rozwodu strona, która zrezygnowała z życia zawodowego niewątpliwie znajdzie się w gorszej sytuacji materialnej, niż małżonek, który w czasie trwania małżeństwa był czynny zawodowo i zdobywał kolejne kwalifikacje.

W tym przypadku obowiązek alimentacyjny nie jest ograniczony czasowo. Oznacza to, że może on trwać dożywotnio chyba że ustanie wskutek zmiany sytuacji (np. zawarcie przez małżonka uprawnionego do alimentów nowego małżeństwa).

Kiedy obowiązek alimentacyjny ustaje?

Warto doprecyzować również kiedy będziemy mieć do czynienia z ustaniem obowiązku alimentacyjnego: w razie zawarcia przez uprawnionego nowego związku małżeńskiego,

• po upływie 5 lat od orzeczenia rozwodu (w przypadku rozwodu bez winy lub z winy obu stron),
• na skutek śmierci jednej ze stron,
• na skutek zmiany stosunków, która sprawia, że dalsze świadczenie alimentów nie jest już uzasadnione.

Jaką kwotę Sąd może zasądzić na rzecz byłego małżonka?

Skoro już wiemy, iż istnieje możliwość zasądzenia alimentów na rzecz byłego małżonka i w jakich przypadkach – kolejnym ważnym aspektem, jest kwota jaką Sąd może orzec tytułem świadczeń alimentacyjnych. Nie ma na to pytanie jednoznacznej odpowiedzi, gdyż wysokość alimentów jest zindywidualizowana i zależy od możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, a także usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Oznacza to, iż w toku postępowania Sąd będzie badał sytuację finansową obu małżonków oraz aktualne potrzeby uprawnionego do alimentów i na tej podstawie ustalał kwotę świadczenia.

Mimo, że obowiązek alimentacyjny względem byłego małżonka spotyka się raczej ze skrajnymi emocjami, to jednak w praktyce jest to przydatny instrument, chroniący interesy ekonomiczne słabszej strony w postępowaniu rozwodowym. Pamiętać jednak należy, iż zasądzenie alimentów względem byłego małżonka to skomplikowany proces, wymagający każdorazowej oceny zasadności takiego roszczenia, dlatego warto w takim przypadku skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Jeśli dotyka cię problematyka związana z postępowaniem rozwodowym – zapraszam do kontaktu!