Alimenty na pełnoletnie dziecko – kiedy obowiązek alimentacyjny wygasa?

Powstanie obowiązku z mocy prawa

Obowiązek alimentacyjny – zwłaszcza w relacji rodzic-dziecko powstaje z mocy prawa, a nie dopiero w chwili wydania wyroku. Oznacza to, że obowiązek ten istnieje niezależnie od orzeczenia sądu, które jedynie konkretyzuje jego wysokość oraz sposób wykonania.

Alimenty za okres wsteczny

Co do zasady alimentów dochodzi się na przyszłość, jednak w określonych sytuacjach możliwe jest uzyskanie świadczeń również za okres poprzedzający wniesienie pozwu. Sąd może zasądzić alimenty wstecznie, jeżeli:

• potrzeby uprawnionego istniały wcześniej i nie zostały zaspokojone,
• osoba zobowiązana uchylała się od świadczeń

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka

Brak sztywnej granicy wieku

W polskim porządku prawnym nie istnieje określona granica wieku, po której osiągnięciu obowiązek alimentacyjny wobec dziecka automatycznie wygasa. Wielu moich klientów wychodzi z błędnego przeświadczenia, że obowiązek alimentacyjny względem dziecka trwa do czasu uzyskania przez niego pełnoletności.

Nic bardziej mylnego. Nie oznacza to też jednak, że obowiązek alimentacyjny trwa bezterminowo. Jak stanowi treść art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: Art. 133. [Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka] § 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Kluczowymi więc aspektami jest to czy:

• dziecko może utrzymać się samodzielnie;
• dochody z majątku dziecka (jeżeli takowe posiada) są wystarczające na pokrycie kosztów jego wychowania i utrzymania,

Utrzymanie w trakcie nauki

Jak jednak określić – czy dziecku, które osiągnęło już pełnoletność należą się alimenty? Zależy to przede wszystkim od tego, czy kontynuuje edukację. Dziecko pełnoletnie, które kontynuuje naukę (w szkole średniej, na studiach czy nawet poprzez kursy zawodowe), co do zasady nadal pozostaje uprawnione do alimentów.

Ważnym jednak aspektem jest to, by były to realnie podejmowane starania o zdobycie wykształcenia, a nie – pozorne kontynuowanie edukacji.

Jak wskazał Sąd Rejonowy w Chełmie w wyroku z dnia 18 marca 2020 r. obowiązek alimentacyjny rodziców trwa do chwili osiągnięcia przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymywania się, co stanowi jedyne kryterium, od którego zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku. W konsekwencji, dziecko, które osiągnęło pełnoletność á liminé nie traci uprawnień do alimentów nawet, jeżeli zdobyło także wykształcenie umożliwiające podjęcie pracy zawodowej, ale pod warunkiem, że podejmuje starania o kontynuowanie nauki, przejawiające się w realnych, a nie jedynie deklarowanych lub pozornych działaniach zmierzających do zdobycia wyższych kwalifikacji lub wykształcenia. Zaniechanie, więc realnych starań o podjęcie studiów przez pełnoletnie dziecko, wyklucza przedłużenie uprawnienia alimentacyjnego, oczywiście z zastrzeżeniem, że nie znajduje się w niedostatku (wyrok Sądu Rejonowego w Chełmie z dnia 18 marca 2020 r., sygn. akt III RC 17/19).

W praktyce, w takiej sytuacji sąd w trakcie postępowania bada:

• rzeczywiste postępy dziecka w nauce,
• rozsądny czas trwania edukacji,
• realne potrzeby dziecka związane z edukacją

Mimo wszystko, nawet fakt uzyskania przez dziecko określonego stopnia wykształcenia, np. ukończenie szkoły średniej (uzyskanie matury lub zawodu), sam przez się nie powoduje wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców względem takiego dziecka. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka – stanowiący uszczegółowienie ogólnego obowiązku „troszczenia się o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go, odpowiednio do jego uzdolnień, do pracy zawodowej – nie jest ograniczony żadnym sztywnym terminem i nie jest również związany ze stopniem wykształcenia w tym sensie, że nie ustaje z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego czy średniego wykształcenia. Chęć kontynuowania przez dziecko nauki na studiach wyższych, nawet jeśli ma już wyuczony zawód, nie uchyla obowiązku alimentacyjnego rodziców. (A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. II, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2025, art. 133.)

Uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych na rzecz dziecka pełnoletniego – czy jest możliwe?

Przepis art. 133 § 3 k.r.o. przewiduje dwie odrębne przesłanki uchylenia się przez rodziców od świadczeń alimentacyjnych względem pełnoletniego dziecka. Będzie to możliwe jeżeli:

• alimenty stanowią nadmierny uszczerbek dla utrzymania rodziców,
• dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

O ile pierwsza z przesłanek jest jasna i ściśle związana z sytuacją materialną rodzica/ów, to druga – wzbudza wątpliwości interpretacyjne. Możliwość uchylenia się od obowiązku alimentacyjnego ustawodawca uzależnił od jakości starań dziecka w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Z taką sytuacją będziemy mieć do czynienia w przypadku, gdy pełnoletnie dziecko nie ma zamiaru zdobywać wykształcenia i zawodu, zaniedbuje naukę, nie robi należytych postępów (np. kilkukrotne powtarzanie klasy, roku na studiach, czy coroczne rozpoczynanie nowego kierunku studiów).

Podsumowanie

Zakres czasowy obowiązku alimentacyjnego jest bardziej złożony, niż mogłoby się wydawać. W praktyce bowiem nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi na pytanie – kiedy alimenty „się kończą”. Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny.

W razie wątpliwości co do tego, czy obowiązek alimentacyjny jeszcze trwa, czy też powinien zostać zniesiony, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Kancelaria może ocenić sytuację i przygotować odpowiednie pismo procesowe lub reprezentować stronę w sądzie.

Zapraszam do kontaktu!

☎️ 603 835 957 📧 [email protected]